开宗明义章第一
zhòngní
jū
céngzǐ
zǐyuē
xiānwángyǒuzhìdéyàodào
yǐshùn
仲尼居,曾子侍。子曰:“先王有至德要道,以顺
tiānxià
mínyònghé
mù
shàngxiàwúyuàn
rǔzhīzhīhū
天下,民用和睦,上下无怨。汝知之乎?”
céngzǐ
bì
xíyuē
cānbùmǐn
hé
zú
yǐzhīzhī
曾子避席曰:“参不敏,何足以知之?”
zǐyuē
fūxiào
dézhīběnyě
jiàozhīsuǒyóushēngyě
fùzuò
子曰:“夫孝,德之本也,教之所由生也。复坐,
wú
yǔ
rǔ
吾语汝。”
shēntǐ
fā
fū
shòuzhī
fùmǔ
bùgǎnhuǐshāng
xiàozhīshǐyě
“身体发肤,受之父母,不敢毁伤,孝之始也。
lìshēnhángdào
yángmíngyúhòushì
yǐxiǎnfù
mǔ
xiàozhīzhōngyě
fūxiào
立身行道,扬名于后世,以显父母,孝之终也。夫孝,
shǐyúshìqīn
zhōngyúshìjūn
zhōngyú
lìshēn
dà
yǎ
yún
wúniàn
始于事亲,忠于事君,终于立身。《大雅》云:‘无念
ěr
zǔ
yùxiūjuédé
尔祖,聿修厥德。’”
tiānzǐzhāngdì
èr
天子章第二
zǐyuē
àiqīnzhě
bùgǎnè
yúrén
jìngqīnzhě
bùgǎnmànyú
子曰:“爱亲者,不敢恶于人;敬亲者,不敢慢于
rén
àijìngjìnyúshìqīn
ér
déjiàojiāyúbǎixìng
xíngyú
sìhǎi
gài
人。爱敬尽于事亲,而德教加于百姓,刑于四海。盖
tiānzǐzhīxiàoyě
fǔxíng
yún
yìrényǒuqìng
zhàomínlàizhī
天子之孝也。《甫刑》云:‘一人有庆,兆民赖之。’”
zhūhóuzhāngdìsān
诸侯章第三
zàishàngbùjiāo
gāoér
bùwēi
zhìjiéjǐndù
mǎnér
bù
yì
gāo
在上不骄,高而不危;制节谨度,满而不溢。高
ér
bùwēi
suǒyǐchángshǒuguìyě
mǎnér
bù
yì
suǒyǐchángshǒufù
yě
而不危,所以长守贵也。满而不溢,所以长守富也。
fùguìbù
lí
qíshēn
ránhòunéngbǎoqíshèjì
ér
hé
qímínrén
gàizhū
富贵不离其身,然后能保其社稷,而和其民人。盖诸
hóuzhīxiàoyě
shī
yún
zhànzhànjīngjīng
rúlínshēnyuān
rú
lǚ
bó
侯之孝也。《诗》云:“战战兢兢,如临深渊,如履薄
bīng
冰。”
qīngdà
fūzhāngdì
sì
卿大夫章第四
fēixiānwángzhīfǎ
fú
bùgǎnfú
fēixiānwángzhīfǎyánbùgǎndào
fēi
非先王之法服不敢服,非先王之法言不敢道,非
xiānwángzhīdéxíngbùgǎnháng
shìgùfēifǎ
bùyán
fēidàobùxíng
kǒuwú
先王之德行不敢行。是故非法不言,非道不行;口无
zéyán
shēnwú
zéháng
yánmǎntiānxiàwúkǒuguò
hángmǎntiānxiàwúyuànè
择言,身无择行;言满天下无口过,行满天下无怨恶:
sānzhěbèiyǐ
ránhòunéngshǒuqízōngmiào
gàiqīngdà
fūzhīxiàoyě
shī
三者备矣,然后能守其宗庙。盖卿大夫之孝也。《诗》
yún
sù
yèfěixiè
yǐshìyīrén
云:“夙夜匪懈,以事一人。”
shìzhāngdì
wǔ
士章第五
zī
yúshìfù
yǐshìmǔ
ér
àitóng
zī
yúshìfù
yǐshìjūn
ér
资于事父以事母,而爱同;资于事父以事君,而
jìngtóng
gù
mǔ
qǔ
qí
ài
érjūnqǔ
qíjìng
jiānzhīzhěfù
yě
gù
yǐ
敬同。故母取其爱,而君取其敬,兼之者父也。故以
xiàoshìjūnzézhōngyǐjìngshìchángzéshùnzhōngshùnbùshī
yǐshìqíshàng
孝事君则忠,以敬事长则顺。忠顺不失,以事其上,
ránhòunéngbǎoqí
lùwèi
érshǒuqí
jì
sì
gàishìzhīxiàoyě
shī
yún
然后能保其禄位,而守其祭祀。盖士之孝也。《诗》云:
sùxīngyèmèi
wútiǎněrsuǒshēng
“夙兴夜寐,无忝尔所生。”
shùrénzhāngdìliù
庶人章第六
yòngtiānzhīdào
fēndìzhīlì
jǐnshēnjiéyòng
yǐyǎngfù
mǔ
cǐ
用天之道,分地之利,谨身节用,以养父母,此
shùrénzhīxiàoyě
gù
zìtiānzǐzhìyúshùrén
xiàowúzhōngshǐ
érhuànbù
庶人之孝也。故自天子至于庶人,孝无终始,而患不
jízhě
wèizhīyǒuyě
及者,未之有也。
sāncáizhāngdì
qī
三才章第七
céngzǐyuē
shènzāi
xiàozhīdà
yě
曾子曰:“甚哉,孝之大也!”
zǐyuē
fūxiào
tiānzhījīngyě
dìzhīyì
yě
mínzhīhángyě
子曰:“夫孝,天之经也,地之义也,民之行也。
tiāndìzhījīng
érmínshìzézhī
zétiānzhīmíng
yīndìzhīlì
yǐshùn
天地之经,而民是则之。则天之明,因地之利,以顺
tiānxià
shìyǐ
qíjiàobù
sù
érchéng
qízhèngbùyánérzhì
xiānwángjiànjiào
天下。是以其教不肃而成,其政不严而治。先王见教
zhīkě
yǐhuàmínyě
shìgùxiānzhīyǐ
bó
ài
érmínmò
yí
qíqīn
chén
之可以化民也,是故先之以博爱,而民莫遗其亲,陈
zhīyú
dé
yì
érmínxìngháng
xiānzhīyǐjìngràng
érmínbùzhēng
dǎozhī
之于德义,而民兴行。先之以敬让,而民不争;导之
yǐ
lǐ
lè
érmínhé
mù
shìzhīyǐhàowù
érmínzhījìn
shī
以礼乐,而民和睦;示之以好恶,而民知禁。《诗》
yúnhèhèshīyǐnmínjùěrzhān
云:‘赫赫师尹,民具尔瞻。’”
xiàozhìzhāngdì
bā
孝治章第八
zǐyuē
xīzhěmíngwángzhīyǐxiàozhìtiānxiàyě
bùgǎnyíxiǎoguózhī
子曰:“昔者明王之以孝治天下也,不敢遗小国之
chén
érkuàngyúgōng
hóu
bó
zǐ
nánhū
gù
déwànguózhīhuānxīn
臣,而况于公、侯、伯、子、男乎?故得万国之欢心,
yǐshìqíxiānwáng
zhìguózhě
bùgǎnwǔ
yúguānguǎ
érkuàngyúshìmínhū
以事其先王。治国者,不敢侮于鳏寡,而况于士民乎?
gù
débǎixìngzhīhuānxīn
yǐshìqíxiānjūn
zhìjiāzhě
bùgǎn
shīyúchén
故得百姓之欢心,以事其先君。治家者,不敢失于臣
qiè
érkuàngyú
qī
zi
hū
gù
dérénzhīhuānxīn
yǐshìqíqīn
fūrán
妾,而况于妻子乎?故得人之欢心,以事其亲。夫然,
gùshēngzéqīnānzhī
jì
zéguǐxiǎngzhī
shìyǐtiānxiàhépíng
zāihàibù
故生则亲安之,祭则鬼享之。是以天下和平,灾害不
shēng
huòluànbùzuò
gùmíngwángzhīyǐxiàozhìtiānxiàyě
rú
cǐ
shī
生,祸乱不作。故明王之以孝治天下也如此。《诗》
yún
yǒujiàodéxíng
sìguóshùnzhī
云:‘有觉德行,四国顺之。’”
shèngzhìzhāngdìjiǔ
圣治章第九
céngzǐyuē
gǎnwènshèngrénzhīdé
wú
yǐjiāyúxiàohū
曾子曰:“敢问圣人之德无以加于孝乎?”
zǐyuē
tiāndìzhīxìng
rénwéiguì
rénzhīháng
mò
dà
yúxiào
子曰:“天地之性,人为贵。人之行,莫大于孝。
xiàomò
dà
yúyánfù
yánfù
mò
dà
yúpèitiān
zézhōugōngqírényě
xī
孝莫大于严父。严父莫大于配天,则周公其人也。昔
zhězhōugōngjiāosìhòujì
yǐpèitiān
zōngsìwénwángyúmíngtáng
yǐpèishàngdì
者周公郊祀后稷以配天,宗祀文王于明堂,以配上帝。
shìyǐsìhǎizhīnèigèyǐqízhíláijìfūshèngrénzhīdéyòuhéyǐ
是以四海之内,各以其职来祭。夫圣人之德,又何以
jiāyúxiàohū
gùqīnshēngzhīxīxià
yǐyǎngfù
mǔ
rìyán
shèngrényīnyán
加于孝乎?故亲生之膝下,以养父母日严。圣人因严
yǐjiàojìng
yīnqīnyǐjiàoài
shèngrénzhījiàobù
sù
érchéng
qízhèngbùyán
以教敬,因亲以教爱。圣人之教不肃而成,其政不严
érzhì
qísuǒyīnzhěběnyě
fù
zǐzhīdào
tiānxìngyě
jūnchénzhīyì
而治,其所因者本也。父子之道,天性也,君臣之义
yě
fù
mǔshēngzhī
xù
mò
dàyān
jūnqīnlínzhī
hòumòzhòngyān
gù
也。父母生之,续莫大焉。君亲临之,厚莫重焉。故
bù
ài
qíqīnér
ài
tārénzhě
wèizhībèidé
bújìngqíqīnérjìngtārén
不爱其亲而爱他人者,谓之悖德;不敬其亲而敬他人
zhě
wèizhībèilǐ
yǐshùnzé
nì
mínwú
zéyān
bùzàiyúshàn
érjiē
者,谓之悖礼。以顺则逆,民无则焉。不在于善,而皆
zàiyúxiōngdé
suīdézhī
jūnzǐ
bùguìyě
jūnzǐ
zé
bùrán
yánsī
在于凶德,虽得之,君子不贵也。君子则不然,言思
kědào
xingsī
kě
lè
dé
yì
kězūn
zuòshìkě
fǎ
róngzhǐkěguān
可道,行思可乐,德义可尊,作事可法,容止可观,
jìntuìkě
dù
yǐlínqímín
shìyǐ
qímínwèiér
àizhī
zé
érxiàngzhī
进退可度,以临其民。是以其民畏而爱之,则而象之。
gùnéngchéngqí
déjiào
érhángqízhènglìng
shī
yún
shūrénjūnzǐ
故能成其德教,而行其政令。《诗》云:‘淑人君子,
qí
yí
bùtuī
其仪不忒。’”
jìxiàohángzhāngdìshí
纪孝行章第十
zǐyuē
xiàozǐzhīshìqīnyě
jū
zézhìqíjìng
yǎngzézhìqí
lè
子曰:“孝子之事亲也,居则致其敬,养则致其乐,
bìngzézhìqíyōu
sàngzézhìqí
āi
jì
zézhìqíyán
wǔzhěbèiyǐ
病则致其忧,丧则致其哀,祭则致其严。五者备矣,
ránhòunéngshìqīnshìqīnzhějūshàngbùjiāowéixiàbùluànzàichǒubù
然后能事亲。事亲者,居上不骄,为下不乱,在丑不
zhēng
jūshàngérjiāozéwáng
wéixiàérluànzéxíng
zàichǒuérzhēngzébīng
争。居上而骄则亡,为下而乱则刑,在丑而争则兵。
sānzhěbùchú
suīrìyòngsānshēngzhīyǎng
yóuwéibúxiàoyě
三者不除,虽日用三牲之养,犹为不孝也。”
wǔxíngzhāngdìshíyī
五刑章第十一
zǐyuē
wǔxíngzhīshǔsānqiān
érzuìmò
dà
yú
búxiào
yàojūnzhě
子曰:“五刑之属三千,而罪莫大于不孝。要君者
wúshàng
fēishèngrénzhěwú
fǎ
fēixiàozhěwúqīn
cǐ
dàluànzhīdàoyě
无上,非圣人者无法,非孝者无亲。此大乱之道也。”
guǎngyàodàozhāngdìshíèr
广要道章第十二
zǐyuē
jiàomínqīnài
mòshànyúxiào
jiàomínlǐshùn
mòshànyú
子曰:“教民亲爱,莫善于孝。教民礼顺,莫善于
tì
yífēngyìsú
mò
shànyú
lè
ānshàngzhìmín
mò
shànyú
lǐ
lǐ
悌。移风易俗,莫善于乐。安上治民,莫善于礼。礼
zhě
jìngér
yǐ
yǐ
gùjìngqí
fù
zé
zǐyuè
jìngqíxiōng
zé
dìyuè
者,敬而已矣。故敬其父,则子悦;敬其兄,则弟悦;
jìngqíjūn
zéchényuè
jìngyīrén
érqiānwànrényuè
suǒjìngzhěguǎ
敬其君,则臣悦;敬一人,而千万人悦。所敬者寡,
éryuèzhězhòng
cǐzhīwèiyàodàoyě
而悦者众,此之谓要道也。”
guǎngzhìdézhāngdìshísān
广至德章第十三
zǐyuē
jūnzǐzhījiàoyǐxiàoyě
fēijiāzhìér
rìjiànzhīyě
jiào
子曰:“君子之教以孝也,非家至而日见之也。教
yǐxiào
suǒyǐjìngtiānxiàzhīwéirénfùzhěyě
jiàoyǐ
tì
suǒyǐjìngtiān
以孝,所以敬天下之为人父者也。教以悌,所以敬天
xiàzhīwéirénxiōngzhěyějiàoyǐchénsuǒyǐjìngtiānxiàzhīwéirénjūnzhěyě
下之为人兄者也。教以臣,所以敬天下之为人君者也。
shī
yún
kǎitìjūnzǐ
mínzhīfù
mǔ
fēizhìdé
qíshúnéng
《诗》云:‘恺悌君子,民之父母。’非至德,其孰能
shùnmínrú
cǐ
qí
dàzhěhū
顺民如此其大者乎!”
guǎngyángmíngzhāngdìshísì
广扬名章第十四
zǐyuē
jūnzǐ
zhīshìqīnxiào
gùzhōngkě
yí
yújūn
shìxiōngtì
子曰:“君子之事亲孝,故忠可移于君。事兄悌,
gùshùnkě
yí
yúcháng
jūjiālǐ
gùzhìkě
yí
yúguān
shìyǐhángchéngyú
故顺可移于长。居家理,故治可移于官。是以行成于
nèi
érmínglì
yúhòushìyǐ
内,而名立于后世矣。”
jiànzhèngzhāngdìshíwǔ
谏诤章第十五
céngzǐyuē
ruòfú
cí
àigōngjìng
ānqīnyángmíng
zéwénmìngyǐ
曾子曰:“若夫慈爱恭敬,安亲扬名,则闻命矣。
gǎnwènzǐcóngfùzhīlìng
kěwèixiàohū
敢问子从父之令,可谓孝乎?”
zǐyuē
shìhéyányǔ
shìhéyányǔ
xīzhětiānzǐyǒuzhēngchénqī
子曰:“是何言与,是何言与!昔者天子有争臣七
rén
suīwúdào
bùshīqítiānxià
zhūhóuyǒuzhēngchénwǔrén
suīwúdào
人,虽无道,不失其天下;诸侯有争臣五人,虽无道,
bùshīqíguó
dàifuyǒuzhēngchénsānrén
suīwúdào
bùshīqíjiā
shì
不失其国;大夫有争臣三人,虽无道,不失其家;士
yǒuzhēngyǒu
zéshēnbù
lí
yúlìngmíng
fùyǒuzhēngzǐ
zéshēnbù
xiànyú
bù
有争友,则身不离于令名;父有争子,则身不陷于不
yì
gùdāngbù
yì
zé
zǐ
bù
kě
yǐ
bùzhēngyú
fù
chénbù
kě
yǐ
bùzhēng
义。故当不义,则子不可以不争于父,臣不可以不争
yújūngùdāngbùyìzézhēngzhīcóngfùzhīlìngyòuyāndéwéixiàohū
于君;故当不义,则争之。从父之令,又焉得为孝乎!”
gǎnyìngzhāngdìshíliù
感应章第十六
zǐyuē
xīzhěmíngwángshìfùxiào
gùshitiānmíng
shìmǔxiào
gù
子曰:“昔者明王事父孝,故事天明;事母孝,故
shidìchá
zhǎngyòushùn
gùshàngxiàzhì
tiāndìmíngchá
shénmíngzhāngyǐ
事地察;长幼顺,故上下治。天地明察,神明彰矣。
gùsuītiānzǐ
bìyǒuzūnyě
yányǒufù
yě
bìyǒuxiānyě
yányǒuxiōng
故虽天子,必有尊也,言有父也;必有先也,言有兄
yě
zōngmiàozhìjìng
bùwàngqīnyě
xiūshēnshènxing
kǒngrǔxiān
zōngmiào
也。宗庙致敬,不忘亲也;修身慎行,恐辱先也。宗庙
zhìjìng
guǐshénzhùyǐ
xiàotìzhīzhì
tōngyúshénmíng
guāngyú
sìhǎi
致敬,鬼神著矣。孝悌之至,通于神明,光于四海,
wúsuǒbùtōng
shī
yún
zì
xī
zìdōng
zìnánzìběi
wú
sī
bù
无所不通。《诗》云:‘自西自东,自南自北,无思不
fú
服。’”
shìjūnzhāngdìshíqī
事君章第十七
zǐyuē
jūnzǐzhīshìshàngyě
jìnsījìnzhōng
tuìsī
bǔguò
子曰:“君子之事上也,进思尽忠,退思补过,
jiāngshùnqíměi
kuāngjiùqí
è
gùshàngxiànéngxiāngqīnyě
shī
yún
将顺其美,匡救其恶,故上下能相亲也。《诗》云:
xīnhū
ài
yǐ
xiábúwèiyǐ
zhōngxīncánzhī
hé
rìwàngzhī
‘心乎爱矣,遐不谓矣。中心藏之,何日忘之。’”
sàngqīnzhāngdìshíbā
丧亲章第十八
zǐyuē
xiàozǐzhīsàngqīnyě
kū
bù
yǐ
lǐ
wúróng
yánbùwén
子曰:“孝子之丧亲也,哭不偯,礼无容,言不文,
fúměibùānwénlèbúlèshízhǐbùgāncǐāiqīzhīqíngyěsān
服美不安,闻乐不乐,食旨不甘,此哀戚之情也。三
rì
érshí
jiàomínwú
yǐ
sǐshāngshēng
huǐbùmièxìng
cǐshèngrénzhīzhèng
日而食,教民无以死伤生。毁不灭性,此圣人之政
yě
sàngbúguòsānnián
shìmínyǒuzhōngyě
wéizhīguānguǒyīqīnér
jǔzhī
也。丧不过三年,示民有终也。为之棺椁衣衾而举之,
chénqí
fǔguǐér
āi
qīzhī
pǐyǒngkū
qì
āi
yǐsòngzhī
bo
qízháizhào
陈其簠簋而哀戚之;擗踊哭泣,哀以送之;卜其宅兆,
ér
āncuòzhī
wéizhīzōngmiào
yǐguǐxiǎngzhī
chūnqiūjì
sì
yǐshísī
而安措之;为之宗庙,以鬼享之;春秋祭祀,以时思
zhī
shēngshìàijìng
sǐshìāi
qī
shēngmínzhīběnjìnyǐ
sǐshēngzhīyì
之。生事爱敬,死事哀戚,生民之本尽矣,死生之义
bèiyǐ
xiàozǐzhīshìqīnzhōngyǐ
备矣,孝子之事亲终矣。”
因篇幅问题不能全部显示,请点此查看更多更全内容